Kinh tế vĩ mô: Cuộc chiến thuế quan Trump Tariff và kịch bản cho Việt Nam

Cùng Dogoo đi phân tích các kịch bản có thể xảy ra đối với kinh tế Việt Nam khi Mỹ áp thuế quan lên các nước khác, với bối cảnh Việt Nam đã đạt được thỏa thuận thương mại với Mỹ (thuế 20% cho hàng xuất khẩu, 40% cho hàng trung chuyển, và thuế 0% cho hàng Mỹ nhập vào Việt Nam, công bố ngày 2/7/2025). Báo cáo tập trung vào tác động chi tiết đến nền kinh tế Việt Nam, dựa trên các nguồn tin đáng tin cậy như CNBC, Reuters, và các tổ chức nghiên cứu như Tax Foundation, J.P. Morgan.

Bối cảnh hiện tại

• Theo các nguồn tin, Mỹ đã áp dụng khung thuế quan từ tháng 4/2025, ban đầu dự kiến mức thuế đối ứng lên đến 46% cho Việt Nam, nhưng đã giảm xuống 20% sau thỏa thuận ngày 2/7/2025.
• Đối với các nước khác, Mỹ đang đàm phán, với hạn chót vào ngày 9/7/2025 để tránh tăng thuế (từ mức 10% cơ bản lên mức cao hơn, như 30-50% cho một số ngành như thép, nhôm).
• Việt Nam, với kim ngạch xuất khẩu sang Mỹ đạt 137 tỷ USD vào năm 2024 (chiếm 29,5% tổng kim ngạch xuất khẩu), là một trong những quốc gia phụ thuộc lớn vào thị trường Mỹ, đặc biệt trong các ngành dệt may, điện tử, và nông sản.

>> Xem thêm: Công nghệ Block-chain trong quản lý chuỗi cung ứng tại Việt Nam

Các kịch bản có thể xảy ra

Dựa trên thông tin từ các nguồn, dưới đây là các kịch bản và tác động chi tiết đến kinh tế Việt Nam:

Kịch bản 1: Mỹ áp thuế cao lên các đối thủ cạnh tranh (Xác suất: Cao, ~70%)

• Mô tả: Mỹ áp thuế cao (30-50%) lên các nước như Trung Quốc, Thái Lan, Malaysia, hoặc Indonesia, khiến hàng hóa của họ trở nên đắt đỏ hơn tại thị trường Mỹ. Ví dụ, thép và nhôm của nhiều nước sẽ chịu thuế 50% từ ngày 4/6/2025, trừ một số nước như Anh.
• Tác động đến Việt Nam:
  • Tích cực:
    • Tăng FDI vào Việt Nam, đặc biệt từ các công ty muốn tránh thuế cao ở Trung Quốc. Theo CNBC (4/2025), Việt Nam đã nhận khoảng 18,5 tỷ USD FDI trong những năm gần đây, và xu hướng này có thể tăng nếu Mỹ áp thuế mạnh lên Trung Quốc.
    • Xuất khẩu sang Mỹ có thể tăng, đặc biệt trong các ngành dệt may, điện tử, và nông sản, khi hàng hóa Việt Nam trở nên cạnh tranh hơn.
    • Thuế 0% cho hàng Mỹ nhập vào Việt Nam giúp giảm chi phí sản xuất, đặc biệt trong công nghệ và sản xuất, theo thỏa thuận ngày 2/7/2025.
  • Tiêu cực:
    • Nếu Trung Quốc hoặc các nước khác áp thuế trả đũa lên hàng hóa Việt Nam, đặc biệt trong thương mại song phương, có thể ảnh hưởng đến xuất khẩu sang Trung Quốc (một thị trường lớn khác).
    • Áp lực lên cơ sở hạ tầng và lao động nếu FDI tăng quá nhanh, dẫn đến nguy cơ quá tải.
  • Kinh tế vĩ mô: GDP có thể tăng 1-2% nhờ xuất khẩu và FDI tăng, theo ước tính từ J.P. Morgan (3/2025).

Thuế quan Mỹ có tác động mạnh đến nền kinh tế của Việt Nam

Kịch bản 2: Chiến tranh thương mại toàn cầu leo thang (Xác suất: Thấp đến Trung bình, ~20%)

• Mô tả: Nếu Mỹ và các nước lớn như Trung Quốc, EU không đạt được thỏa thuận, chiến tranh thương mại có thể lan rộng, với các nước áp thuế trả đũa (ví dụ, Trung Quốc đã áp thuế 125% lên hàng Mỹ sau khi bị áp thuế 104%).
• Tác động đến Việt Nam:
  • Tích cực: Ít, vì Việt Nam phụ thuộc nhiều vào xuất khẩu toàn cầu, đặc biệt là Mỹ và Trung Quốc.
  • Tiêu cực:
    • Xuất khẩu sang Mỹ giảm mạnh (ước tính 10-30%, tương đương 14-41 tỷ USD), ảnh hưởng đến dệt may, da giày, điện tử (chiếm ~30% kim ngạch xuất khẩu). Theo OCBC Bank (4/2025), thuế cao có thể làm giảm GDP Việt Nam 1,2 điểm phần trăm.
    • Thuế 40% cho hàng trung chuyển qua Việt Nam (đặc biệt từ Trung Quốc) có thể làm giảm vai trò logistics, ảnh hưởng đến doanh nghiệp FDI, đặc biệt từ Trung Quốc, dẫn đến nguy cơ thất nghiệp.
    • Áp lực lên tỷ giá VND/USD, với nguy cơ mất giá do nguồn cung USD giảm, và lạm phát tăng do chi phí nhập khẩu nguyên liệu tăng.
  • Kinh tế vĩ mô: GDP có thể giảm xuống 5% vào năm 2025, so với mục tiêu 8% của Hà Nội, theo dự báo từ OCBC Bank (4/2025).

Kịch bản 3: Mỹ đạt thỏa thuận với nhiều nước khác (Xác suất: Trung bình, ~20%)

• Mô tả: Các nước như Ấn Độ, Thái Lan, hoặc Malaysia cũng đạt được thỏa thuận tương tự Việt Nam, với mức thuế thấp hơn (10-20%), theo thông tin từ CNBC (3/7/2025).
• Tác động đến Việt Nam:
  • Tích cực: Thương mại toàn cầu ổn định, giúp Việt Nam duy trì xuất khẩu ổn định, đặc biệt nếu các nước khác không đạt thỏa thuận tốt hơn.
  • Tiêu cực: Nếu các nước khác có mức thuế thấp hơn Việt Nam (20%), Việt Nam có thể mất lợi thế cạnh tranh trong một số ngành như dệt may, điện tử, đặc biệt với Thái Lan và Indonesia.
  • Kinh tế vĩ mô: Xuất khẩu sang Mỹ có thể giảm nhẹ (~5-10%) nếu cạnh tranh tăng, nhưng vẫn duy trì ổn định nhờ đa dạng hóa thị trường qua CPTPP, EVFTA.

Các kịch bản với nền kinh tế Việt Nam đã rõ ràng

Tác động chính đến kinh tế Việt Nam

Dựa trên các kịch bản, dưới đây là bảng tổng hợp tác động chính: